Ο Λάζαρος είναι αγαπητή μορφή στο λαό. Είχε την εξαιρετική τύχη να είναι φίλος του Χριστού και μετά το θάνατό του και την ταφή του (τρεις μέρες) τον επαναφέρει ο Κύριος στη ζωή.
Η ανάμνηση από εκείνα που είδε και γνώρισε στην κατοικία των νεκρών πρέπει να άφησε το φόβο και τον τρόμο ανεξίτηλο στην ψυχή του. Γι’αυτό ο λαός φαντάστηκε το Λάζαρο μετά την επιστροφή του στη ζωή αγέλαστο.
Σύμφωνα με μια παράδοση σ’όλη τη δεύτερη ζωή του μόνο μια φορά χαμογέλασε, σαν είδε στο παζάρι ένα χωρικό να κλέβει μια στάμνα. Τον καημένο, λέει χαμογελώντας, ξεχνά ότι και αυτός είναι ένα κομμάτι χώμα όπως και το σταμνί. Το’να χώμα κλέβει τ’άλλο, μα δεν είναι να γελούν οι πεθαμένοι;
Στη μνήμη του Λαζάρου οι νοικοκυρές σύμφωνα με το έθιμο ζυμώνουν δυο φορές μικρά ψωμάκια στα οποία δίνουν σχήμα ανθρώπου σαβανωμένου όπως παριστάνεται στις εικόνες ο Λάζαρος, με δυο γαρύφαλλα στη θέση των ματιών.
Μια φορά το Σάββατο πριν από το Σάββατο του Λαζάρου η νοικοκυρά, αφού ζυμώσει τα ψωμιά της εβδομάδας, θα φτιάξει ένα Λάζαρο από το ίδιο ζυμάρι, που τον λένε κουφό, επειδή δεν έχει γέμιση, είναι σκέτο ψωμί, έχει όμως όλα τα εξωτερικά στολίδια. Κι άλλη μια φορά το Σάββατο του Λαζάρου. Τότε θα φτιάξει ειδικό ζυμάρι και μ’αυτό θα πλάσει λαζάρους σε κανονικό μέγεθος για να τους τρώει η οικογένεια την μεγάλη εβδομάδα που νηστεύουν. Θα τους γεμίσει με αλεσμένες σταφίδες και σησάμι. Επίσης θα φτιάξει και δυο μικρά λαζαράκια, ένα για τον πέντιλο (ο πέντιλος ήταν ένα είδος πανεριού που κρεμόταν από τη στέγη του σπιτιού για να αερίζονται τα ψωμιά) και ένα για την κούνια του μωρού, εάν είναι μητέρα.
Οι αρραβωνιασμένες κοπέλες θα φτιάξουν ένα Λάζαρο σε μέγεθος μικρού παιδιού γεμισμένο με καρύδια ή αμύγδαλα αλεσμένα με ζάχαρη και κεντημένο σχεδόν σαν τις κουλούρες του γάμου για να τον στείλουν στον γαμπρό.
Στα χωριά μας θεωρούν απαραίτητο το πλάσιμο του Λαζάρου γιατί πιστεύουν πως ο Λάζαρος είπε “όπου ζυμώσει κι εν με πλάσει τα χεράκια του να χάσει”.
Την πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Σαρακοστής ή την καθαρή Δευτέρα τα παιδιά του σχολείου κόβουν κλάδους (φύλλα) από φοινικιές και τα θάβουν μέσα στην άμμο για να αλλάξουν το χεώμα τους. Εκεί θα μείνουν μέχρι την παραμονή των Βαΐων θα έχουν γίνει μάλλον κίτρινα οπότε και θα τα ξεθάψουν και θα τα πλέξουν σε σχήμα σταυρού και μικρού αλόγου για να τα πάνε στην εκκλησία. Με τα φύλλα σε σχήμα “Χ” θα φτιάξουν επίσης φωλιές πάνω στο κλωνί της βαγιά και θα το στολίσουν με λουλούδια. Κρατώντας τα στο χέρι γυρίζουν τα σπίτια και τραγουδούν “το Λάζαρο”.
“Σήμερα έρχεται ο Χριστός ο επουράνιος Θεός
εν πόλει Βηθανία με κλάδους με Βαΐα
Εβγάτε σας παρακαλούμε για να σας διηγηθούμε
για να μάθετε τι γίνη σήμερον στην Παλαιστίνη.
Εις πόλιν Βηθανίας Μάρθα κλαίει και Μαρία
Λάζαρον τον αδελφό τους τον γλυκύ και καρδιακό τους
τον μοιρολογούν και λέγουν τον μοιρολογούν και κλαίουν
τρεις ημέρας τον θρηνούσαν και τον εμοιρολογούσαν
την ημέρα την Τετάρτη κινησ΄ο Χριστός για να ρθει
και εβγήκε η Μαρία έξω από τη Βηθανία
Αν εδώ ήσουν Χριστέ μου δεν θ’απέθνησκε αδελφός μου
μα και τώρα γω πιστεύω και καλώτατα ηξεύρω
Ότι δύνασαι αν θελήσεις και νεκρούς να αναστήσεις
Λέγει: πίστευε Μαρία άγωμεν εις τα μνημεία
Τότε ο Χριστός δακρύζει και τον Άδη φοβερίζει
Άδη Τάρταρε και Χάρο, Λάζαρον θε να σε πάρω
Δεύρο έξω Λάζαρέ μου φίλε και αγαπητέ μου
Παρευθύς από τον άδη ως εξαίσιο σημάδι
Λάζαρος απελυτρώθη ανεστήθη κι εσηκώθη.
Ζωντανός σαβανωμένος και με το κερί ζωσμένος.
Τότε η Μάρθα κι η Μαρία τότε όλη η Βηθανία
μαθηταί και Αποστόλοι τότε ευρεθήκαν όλοι
Δόξα τω Θεώ φωνάζουν και το Λάζαρο εξετάζουν
Λάζαρε πες μας τι είδες εις τον Άδη που πήγες
Είδα φόβους είδα τρόμους, είδα βάσανα και πόνους
δώστε μου λίγο νεράκι να ξεπλύνω το φαρμάκι
της καρδιάς μου των χειλέων και μη με ρωτάτε πλέον”
Στη μικρή παιδική χορωδία ένα από τα παιδιά τυλιγμένο με σεντόνι και στολισμένο με κίτρινα λουλούδια (αμαράκια) αναπαριστά το Λάζαρο και πέφτει κατά γης. Μόλις τα άλλα παιδιά θα πουν έβγα έξω Λάζαρέ μου, τότε αυτό αναπηδά και απαντά “είδα φόβους είδα τρόμους κλπ”. Στο τέλος όλα μαζί τραγουδούν “και του χρόνου να έλθωμεν με υγείαν να σας βρώμεν και στους οίκους σας χαρούμενοι όλοι να τραγουδώμεν, χρόνια πολλά και πολλά αυγά”.
Σαν αμοιβή κάθε νοικοκυρά έδινε στα παιδιά αυγά για τους δασκάλους.
Την ίδια μέρα τα μεγάλα παιδιά του σχολείου “οι πρωτόσχολοι” έπαιρναν μια μικρή ξύλινη κατασκευή που την φύλαγαν στην εκκλησία, την στόλιζαν με δενδρολίβανο και καραγάνια, τοποθετούσαν στην μέση την εικόνα του Λαζάρου (ήταν όπως έλεγαν η πόλη Βηθυνία) και έλεγαν το Λάζαρο στις μάνδρες. Οι βοσκοί προσκυνούσαν την εικόνα και χάριζαν στα παιδιά αυγά, τυριά και μυζήθρες για τις λαμπρόπιττες.
Ο αείμνηστος καθηγητής Γ. Μέγας στο βιβλίο του “έθιμα της λαϊκής λατρείας” αναφέρει οτι στο έθιμο αυτό της αναπαράστασης του θανάτου και της ανάστασης του Λαζάρου έχουμε την αρχαιότερη μορφή εθίμου, εκείνη που ένας Θεός πεθαίνει στην ακμή της νιότης του και αμέσως ανασταίνεται και επευφημείται σαν χορηγός μιας καινούριας ζωής όπως ο Άδωνις στις ανάλογες γιορτές των αρχαίων Ελλήνων.
ΣΥΝΤΑΓΗ ΓΙΑ ΛΑΖΑΡΑΚΙΑ
1 κιλό αλεύρι
1/2 φλιτζάνι τσαγιού ταχίνι, χτυπημένο και αραιωμένο με λίγο χλιαρό νερό (που χρησιμοποιούμε στο ζύμωμα)
Μοσχοκάρυδο
Λίγο σπορέλαιο (1/2 φλιτζάνι περίπου) ή το λάδι από το ταχίνι
1 ποτήρι χυμό πορτοκαλιού
2 κουταλάκια Baking Powder
1 με 1 1/2 φακελάκι μαγιά
Γέμιση:
Σουσάμι καβουρδισμένο και αλεσμένο
Σταφίδες αλεσμένες
Καρύδια
Κανέλα
Λίγο ζεστό νερό ή ανθόνερο
