Στις 8 Σεπτεμβρίου, γιορτάζονται τα Γενέθλια της Παναγίας. Ο περικαλλής, Ιερός Ναός στην Καρδάμαινα, αλλά και ο φερώνυμος Ιερός Ναός στο Λαγούδι, γιορτάζουν. Στο χωριό Λαγούδι, από βραδύς, μετά τον Εσπερινό, γίνεται μεγάλο παραδοσιακό πανηγύρι με Δημοτική μουσική και τραγούδια, με ντόπιους οργανοπαίκτες. Εκεί προσφέρονται κρασί, μαζί με τα πιο νόστιμα εδέσματα, όπως γιαπράκια, δηλ ντολμαδάκια και κρέας με πλιγούρι. Την επομένη, ακολουθεί η Θεία Λειτουργία, μαζί με τη λιτάνευση της Ιεράς Εικόνας της Γεννήσεως της Παναγίας, που την ακολουθεί πλήθος κόσμου, που ανηφορίζει στο ορεινό χωριό.
Στο παραλιακό χωριό Καρδάμαινα, η Εκκλησία της Παναγίας, γιορτάζει με πανηγυρικό τρόπο. Στην Καρδάμαινα, διατηρείται μέχρι και σήμερα, ο εθιμοτυπικός χορός της κούπας, που είναι από τα μακροβιότερα έθιμα του νησιού. Τα πολύ παλιά χρόνια, η επιτροπή της Εκκλησίας, έστελνε τον νεωκόρο ή αλλιώς καλόγηρο, με το καλύτερο άλογο, για να φέρει το Δεσπότη, του οποίου η άφιξη συνοδεύονταν από κωδωνοκρουσίες. Πλήθος κόσμου τον υποδεχόταν, για να τελέσει τον Μέγα Αρχιερατικό Εσπερινό, διανυχτέρευε δε, στο σπίτι του Εκκλησιαστικού επιτρόπου. Στους δρόμους του χωριού, μετά τον κατανυκτικό Εσπερινό, γίνεται η λιτάνευσης της Ιεράς Εικόνας της Παναγίας, με επίσημη πομπή και την Φιλαρμονική μαζί με τον κόσμο, να ακολουθεί.
Το πρωί την κυριώνυμον ημέρα, στην Θεία Αρχιερατική Λειτουργία, παρίσταται όλο το χωριό, μαζί με το Σχολείο και τους δασκάλους του. Έπειτα μέχρι και σήμερα, η Εκκλησιαστική επιτροπή στρώνει στον προαύλιο χώρο της Εκκλησίας, υπαίθρια τράπεζα με πλούσια εδέσματα. Τα άφθονα φαγητά, τα φέρουν ως τάματα οι ευλαβείς προσκυνητές, όπως κοτόπουλα, αμνοερίφια και γουρουνάκια. Το κοκκινιστό κρέας που σερβίρεται, συνοδεύεται με κρασί και με τα παραδοσιακά πιταρρίδια, τα λαζάνια ή αλλιώς χυλόπιτες.
Μετά το φαγητό, ακολουθεί ο χορός της κούπας. Τα παραδοσιακά Δημοτικά όργανα, με ντόπιους οργανοπαίκτες παίρνουν θέση. Ο χορός της κούπας, είναι ένας νησιώτικος απλός, συρτός και ίσιος χορός, τον οποίον σέρνει πρώτος ο Παπάς, κρατώντας μια πήλινη κούπα ή ένα ψάθινο πανεράκι και τον ακολουθούν οι επίτροποι. Όταν ένα ζευγάρι θέλει να χορέψει, βγαίνει μπροστά και ζητά να πάρει την κούπα. Τότε η γυναίκα, σέρνει πρώτη το χορό, κρατώντας την κούπα και ρίχνοντας χαρτονομίσματα μέσα σε αυτήν. Την ακλουθούν και άλλοι χορευτές, στον κύκλο του χορού. Αφού το ζευγάρι χορέψει τον κύκλο του, δίνει την θέση του σε άλλο ζευγάρι, που πιάνει τον κάβο στην αρχή, κρατώντας τη κούπα. Έτσι συνεχίζεται με την ίδια διαδικασία, ο ξακουστός Καρδαμιώτικος χορός της κούπας.
Πρέπει να τονίσουμε, ότι και στα δυο πανηγύρια, αλλά ιδιαίτερα στην Καρδάμαινα, οι μικροπωλητές πιάνουν θέση από βραδύς και για δυο μέρες. Για αυτό και δημιουργείται, μια προσωρινή υπαίθρια Αγορά, που είναι η χαρά κυρίως των μικρών παιδιών.
Γράφει η Ξανθίππη Αγρέλλη